A casa sutta allortu
Tre tempi
Di Pino Carella
PERSONAGGI
MARIA, a maistra
TOTO, il paraplegico
TERESA, madre di Tot
FRANCISCU, fratello di Maria
CUMMARI LISA, nipote di Teresa e cugina di Tot
LINUCCIA, discepola di Maria
NICOLINU, garzone del bar
Scena
Sala da pranzo, tavolo con sedie, credenza, un piccolo divano con tavolino, una poltroncina, finestra a dx, porta sul fondo che conduce in due distinte direzioni, uno ingresso, laltra camere.
Primo atto
Serata allimbrunire. Maria affaccendata a stirare un pantalone; suonano alla porta.
MARIA
Cu ?
CUMMARI LISA ( gi entrata)
permessu? (Si siede) Cummari Maria, siti cca?
MARIA (Intenta a stirare, di spalle al tavolo)
No, sugnu a Londra u Supa! Certu ca sugnu cca! Adduvi ndavia u vaju a cchistura? E poi, cummari, si bboliti u sapiti si nc permessu, datu ca siti gi cca ndaverrissivu u nesciti, ma vui, como solitu... assettativi.
Maria, essendo di spalle, non savvede che la comare si era gi accomodata.
CUMMARI LISA (Aprendo un foglio)
Allura: restaru 11 scapuli supra di 45 anni; per, si ffazzu supra di 50 restanu sulu setti; anzi sei, ca chistu ndhavi 58 anni e a nnattri ddui bonu sulu pe gugghiri. Allura: Peppi i Catarini nu bonu lavoraturi, ma gi senza capiji e pari tignusu. Vici, u figghiu i Cosiminu du Ncamatu, parimai!: cu cchiji spaji pari jimbarusu, e cus restaru sti quattru. Ninu sarria puliticchiu: ndavi chijocchi chiari chi valinu a pena, ma mi dissiru ca mbivi, perci parimai e ri-parimai!, ca poi vazziccarrissivu nattru picciu nta casa,... e simu a tri. Pascali, grossu com, non sacciu comu a cunchiudiu u vaji a muraturi, e poi vi lincarria a casa i purvarata! Pe jjunta, cu cchiji cazzolati i baffuni, non mi cumbinci pe nnenti; no, no, non faci pe bbui! Restaru Gianni e Mimmu, ddui rachitichi: unu non servi e lattru non vali! Chi ndaviti mi voliti ca sunnu tutti i ddui tenimi ca cadu? Eh cazzolata, allura no ndhavi omini pe bbui nta stu paisi? Ndhavi ndhavi, e ssi nno ndhavi i ritiramu da Germagna, o da Merica, o i dduvestesti, ma unu bonu pe bbui u trovamu!
MARIA
Cummari Lisa, ma a testa sempi ja vi roci? Si bbolia u mi maritu, nci penzava a tempu giustu; a primavera passau, cummaruccia, e staci passandu puru a stati, e poi... staju bona cus, ca sinn attru no ndhaju attri cristiani dabbadari. Ma vui... a casiceja vostra... non aviti nenti fari?
CUMMARI LISA
Ja mmia mo si ricogghiru i fora; u mangiari lavia gi belle prontu e apparecchiatu supa tavula. Eu stasira non mangiu ca non mi sentu bona; nzoccomu provu ncorcosa mi veni u ristornu; ndeppi a pigghiari sta mprudenza chi gira.
MARIA
E venistivu mu va scotulati cca?
CUMMARI LISA
A ccui?
MARIA
A mprudenza!
CUMMARI LISA
O Madonna mia chi jati penzandu!
MARIA
E comu mai cca, a sta ura?
CUMMARI LISA
Volia u spiju si ancora ndaviti ntenzioni u vaffittati i
ddu cmmari chi ndaviti supa, ca capitau na bona occasioni. E poi... a vui vi faci commitu ncorchi sordiceju i cchi ca mancu a misateja ndaviti. Mo aumentaru tutti cosi; comu potiti jiri avanti sulu cu cusiri e ricamari? E poi, volia u sacciu si mma finistivu chija giacchetteja, ca domani si marita niputina e mi servarria.
MARIA
A giacchettina, u matinu verzu i novi pronta; e ppoi, non potiavu veniri prima? Allurtimu minutu vi ricordati? E ppoi e ssempi e ppoi: scusati, ma venistivu u mi spijati pe cmmari o u mi faciti i cunti nta buggia?
CUMMARI LISA
Focu meu, ca vui stasira pigghiati focu comu a linazza? Eu u fazzu pe bbui! Ih, pari ca non mi potia fari i fatti mei?
MARIA
Dicitimi cummari: cui i voli i cmmari?, ca eu non ca mi mentu a ccuestesti nta casa!
CUMMARI LISA
Sunnu parenti mei, mamma e figghiu; veninu i supa, adduvi ndhavi lItaglia, ca dici ca du figghiolu laria da ja non ci aggiuva e cadi sempri malatu.
MARIA
No no, figghioli picciuli pari mai, ca eu vogghiu staju tranquilla: si vvolia figghioli casa casa mi maritava!
CUMMARI LISA ( sottovoce)
Si ttrovavi!... ca cui ti sumportava?
MARIA
Chi dicavu, ca non sentivi?
CUMMARI LISA
No, no, nenti; dicia: ma quali figghioli picciuli! Ija vecchiareja ed iju esti quasi supa cinquantina, si ne superau. Ndhannu ddu belli pinzioni e ponnu pagari. Peccatu ca chija casiceja chi ndhaju sutta allortu menza sdarrupata ca no ndeppi sordi ma conzu, ca sinno nci a ffittava eu; pari ca a fortuna di tutti?
MARIA
Chi voliti u vi dicu!? Eu dicia ca ne ffittava cchi, pecch lurtima vota mi ndavanu sdarrupatu; Ddiu u ndi libara, ca paranu cavalli! Ma, datu ca vi suggettastivu vui ed ennu parenti vostri, non mi fidu u vi dicu ca no. Si poti fari , ma mi raccumandu: non ca poi vi cunzegnati cca, da matina a sira, u fati a lanternina? Ca eu ndhaju a cchi ffari!
CUMMARI LISA ( sottovoce)
Si, ndhai u schiocchiji!
(A voce normale). No cummari, non vi pigghiati i picciu, ca eu ndhaju na famigghia i guardari! Non sugnu comu a certi piduli a forbicetta chi nci ruppinu a divuzioni da matina a sira! Mi nda vaju, cus stasira stessu i vvertu e i fazzu u veninu.
MARIA
Siti sicura ca non ndhannu figghioli picciuli?
CUMMARI LISA
E nana nana!: ddu muschi su! Vi salutu e bona sirata.
Ha lasciato sul tavolo il foglio che aveva aperto sedendo.
MARIA
Bona sira; jati jati. (appena esce) O chimmu u vai tosta! Ma eu u sacciu comu vaji a finiri, ca chissa si cunsigna cca da matina a sira u faci a lanterneja, ma eu nci u dicu chiaru, bellu e tundu: Dassatindi ca paci, ca eu ndhaju a cchi ffari!. Mo, pe pprima cosa, vidumu a ccui mi porta nta casa; du restu, ncorchi sordiceju mi faci commitu. Comu voli Ddiu! (suonano) E mmo vidimu a cchistura a ccui nci mangianu i mani. ( si affaccia) Cu ?!
LINUCCIA
Sugnu eu, Linuccia!
MARIA
Nchiana figghia, nchiana.
Nel frattempo rassetta, evidentemente gi pronta per ritirarsi a dormire . Entra Linuccia.
Trasi figghia, trasi. Ca tu... comu mai cca, cus tardu? Adduv chi scura! Non si spagna mammita u ti manda strati strati cu sti tempi chi currinu, cu sti cosi brutti chi si sentinu ngiru? Comu mai cca, figghia? Dimmi: venisti pe mbasciata o pe ncorcosa da aggiustari? Tu non penzi chera megghiu si bbenivi domani cu jornu? Parra figghia, parra, dimmi!
LINUCCIA
Si mmi dassati!... oh maistra, ca pariti nu macininu!
MARIA
Ah focu meu! Ca comu siti mparati u jornu i doji? Mancu a ducazioni vi mparanu? (improvviso silenzio )
LINUCCIA
Spicciastivu? Ndhavi ragiuni cummari Lisa ca siti pichijusa!
MARIA
Senti, pspicia: ndhai u mi dici ncorcosa... o ndhaju u pigghiu u lignu da scupa?
LINUCCIA
Si: dissi a mamma... (nota un mazzo di garofani nel portafiori) mamma chi belli garompula! Chisti su di vostri? Pari ca stamatina no nceranu! J a nnui non hjuriscinu boni; dici a mamma ca pigghia pocu u suli.
MARIA (irata)
Senti bella,... (Tra s: ma guarda quantu vaji significandu!). (suonano)
O tantazioni, e stasira chi ? (Alla finestra, stizzita)
Cu chi nci ruppi... ; ah, s tu Franciscu; tu cca?
FRANCISCU ( da fuori)
Passai u viju si ndhai bisognu i ncorcosa.
MARIA
No, nenti, pe doji nenti; nescivi eu pa spisa.
FRANCISCU
I vorrissi ddu pracadiji ca sunnu belli chi patati o cunduti o piattu?
MARIA
No, no Franci, ca poi mi si smovi a coliti e mmi sentu mali.
FRANCISCU
Va bo, allura mi nda vaju. Ma tu non s sula: pari ca luci ancora jumata i sta parti.
MARIA
A jumavi eu ca era pronta u mi nda nchianu.
FRANCISCU
Ciau, Mar, e bona sirata.
MARIA
Puru a ttia Fra; salutami a casa.
LINUCCIA
Ca non vi potavu pigghiari ddu pracadiji? Ca chi vi fannu? A casa nostra nui non mangiamu attru ca sti cosi; u dici sempri a mamma ca fannu bonu.
MARIA
Ma pecch non ti fai i fatti toi?
LINUCCIA
E cchi fatti mei i chisti? Eu mi mangiu e vui no; ca fati pocu gnacculi!
MARIA
Senti, ma non ndavivi venutu pe ncorcosa? Si o no?, ch tardu e vogghiu u vaju u mi curcu.
LINUCCIA
Mi mandau a signora...
Notando sul tavolo il foglio lasciato da cummari Lisa.
... a cui nci stacavu scrivendu?
MARIA
Ah mu ti veni!: tutta a bonanima i nonnita s! Vai smicciandu puri i santi nto stipu! U sapia eu: puru ca mammita mi pregau non ndavia u ti pigghiu pe discipula! Ma domani taggiustu eu ca ti fazzu u fai refichi pe ttutta a simana, o voi o non voi, cus a vota bona chi tti mpari. Nzomma: chi vvolevi?
LINUCCIA (quasi piagnucolando per la punizione per lei atroce)
A signora Bettina mi detti i buttuni mu vi portu, i buttuni pe labitu da figghia; ecculi cc.
MARIA
E ttantu nci volia? Ah mu ti veni! Ndhavi menzura chi ss cca pe quattru buttuni? (Li conta) Comu quattru?! On avanu u sunnu cincu?
LINUCCIA
Si, si, ca eranu cincu! Mi cuntau tri voti sutta allocchi mei! Nommu ndeppi u mi cadi unu, o cca o pe strata!?
MARIA
E cca mo comu riparamu? Domani dominica e nci servi u vestitu u vannu o matrimognu! Non mi cumbini una giusta! Comu ndhaju u riparu?
LINUCCIA (visibilmente impaurita per linconveniente)
Bonu ca vu trovu eu; domani matina ndaviti u buttuni cca. (esce di corsa)
MARIA (dalla finestra)
Non veniri tardu u matinu, ca ndhaju u consignu u vestitu cu prestu.
LINUCCIA (da fuori)
Tutta sta prescia mo vi vinni? Finu ad ajeri vannacastivu!
MARIA
Disgraziateja, domani ti conzu eu!
LINUCCIA
Si, si, bonanotti!
MARIA
Bonanotti puru a ttia, e u signuri u taccumpagna. (sottovoce: cu nu lignu e ccu na canna!) Camina dritta dritta pa casa, e ssi tti ncuntrano genti non ti fermari.
Chiude la finestra e si da per completare le ultime faccende prima di ritirarsi.
Forzi ca mo a vota bona u vaju u mi curcu.
Suona il campanello.
Oh tantazioni mia! E cca no mmi dassanu u vaju u dormu stasira? E mmo cu catinazzu ? (si affaccia)
Cu !
Si odono vocidi bimbi ed una pernacchia.
Scustumati ca scorza! Non ndaviti casa? Jati sonatincillu di mammi vostri, ca a sta ura i cristiani vonnu u si curcano! A prossima vota vi sciacquettiju eu! Vi conzu comu San Gialormu, ca preparu nu pisciaturi bellu curmu, accuss vi passa a mangiasumi; pe mmo sucativi sta catata dacqua frisca! Adduvi diavulu u catu?
Continua a parlare da sola e nel frattempo riempie dacqua, non avendo il secchio a portata di mano, un vaso da notte che pone sotto la finestra; continua a rassettare e risuona il campanello. Senza profferire parola, prende il vaso e lo rovescia dalla finestra. Si ode cummari Lisa imprecare.
CUMMARI LISA
Disgrazia mia! Focu meu! A pleuriti mi pigghia, a promonia, ca mo mi ndavia arzatu du lettu! Sugnu tutta cotta i doluri e mmo mi conzu pe festi e pe lavuranti!
Intanto Maria, preoccupata per laccaduto, mostra visibilmente il timore ad andare alla finestra per le immaginabili sfuriate di cummari Lisa, poi...
MARIA
Cummari Lisa, vui eravu? Focu meu comu vi cumbinastivu! Nchianati!
CUMMARI LISA
Entra in casa completamente fradicia; Maria si affretta a prendere un asciugamano per cercare di asciugare la malcapitata.
Disgrazia chi mi vinni a mmia ca aieri mi arzavi du lettu! Mo a ricadia cu ma caccia?! Mi pigghia ncorcosa i malu!
MARIA
Mamma mia chi esagerazioni!: na guccia dacqua!
CUMMARI LISA (Mandando sguardi lancinanti)
Na guccia dacqua? Chi catinazzu, ca mi nda
sdarrupastivu na bagnalorata! Ma dicu eu, a sta ura vi mentiti u pulizzati a casa?
Notando il vaso da notte comincia ad urlare imprecando contro Maria.
Lordazza! U pisciaturi... ancora da finestra u divacati ?
MARIA
Ma chi bbi vaji a mmenti? Non trovavi u catu e linchivi u rinali, ma dacqua, acqua du Finocchiu! Doppu chi sti figghioli i bonamamma non ndhannu attru da fari a sira ca u mi sononu u campaneju! Eu mi pensava ca tornaru... e mbeci era cummari Lisa, e cummari Lisa mi cacciau a soddisfazioni! Brava, Lisa: ma non vi potavu stari a casiceja vostra?
CUMMARI LISA
Si cummari Maria, ndaviti ragiuni, ca curpa a mia! Ah, eccu: apposta vitti figghioli fujiri pe strata, ed eu mi cridia ca jocavanu a mucciateja!
MARIA
Ma vui comu mai nattra vota cca?
CUMMARI LISA
Vinni u vi dicu ca u matinu arrivanu i parenti mei.
MARIA
E cca mamma mia chi eranu, ventu? Vui, ngrazi a Diu,
non perdistivu tempu.
CUMMARI LISA
Quandu mi telefunaru ca vonnu u si nda veninu eu nci dissi u veninu , ca mentri non trovavanu si stringanu ja a nnui, ma ngrazi a Diu trovavi e u matinu sunnu cca. Arrivanu cu llapparecchiu a Santafemia. Anzi, ndhaju mabbertu a don Pascalinu u vaji mi pigghia ca machina, ca sinn cu cchi veninu, ca ciuccia? Ndavanu gi preparatu tuttu. Nci potia diri ca no da zia Taresa, da soru i moma? Ca puru pe rispettu da bonanima da mammiceja mia! Arrivanu u matinu cu prestu.
MARIA
Focu meu, ca mancu na pulizzata nci detti di cmmari! Va bo ca su netti, ca cui voliti u pratica ja dintra? Menu mali ca armenu u tempu bonu, perci mo vaju e nci lapru armenu i finestri. Vordiri co matinu nci dugnu na passata ca pezza di mattuni.
CUMMARI LISA
Si voliti vegnu e vi dugnu na manu!
MARIA
Non ncuminciamu da prima ura, ca poi vi cunsignati cca e non vi nda jati cchi. Eu vu dicu nta mpigna ca u sacciu comu siti fatta. Eu non vogghiu u vaffenditi, ma no ncuminciamu du primu jornu, sinn, i parentazzi vostri, u vannu u si trovanu!
CUMMARI LISA
E bonu, bonu, ca eu nu sulu morzu stacia, ma si diciti ca pulizzati vui vordiri ca non vegnu.
Fa per andare risentita, poi aggiunge:
Mancu doppu menzijornu?
MARIA
No, mancu doppu menzannotti!
CUMMARI LISA
Comu voliti cummari furfarigna; vordiri ca si mmi vonnu veninu iji a casa mia. Mi nda vaju. Bona notti! (esce brontolando)
A curpa a mia, ca si ndavia u ndhaju conzatu a casiceja sutta allortu mi nda fricava i tia!
MARIA (Non appena esce cummari Lisa)
Nci pozzu diciri u veni ca poi si cunzigna cca e non facimu nenti nuju? Ca pari ca no sacciu com cumbinata? Non na mala cristiana, ma ndhavi nu difettu: non si faci mai, pe non diri nattra cosa!, i fatticeji soi. E poi, no sacciu ca, gira e vota, e a scusa u veni a trovo stessu?
Si riprende ilvaso da notte e va finalmente a dormire. Buio sulla scena per piccolo passaggio di tempo. Si riaccendono le luci con Maria e cummari Lisa che litigano per come sono state pulite le stanze.
MARIA
Vi ndavia diciutu nommu veniti, ma non vi facistivu perzuasa, ca vi presentastivu mprima matina; o malanova, ca laviti bonu u gurru! Quantu purvarata larzastivu!
CUMMARI LISA
Ndavia gran tempu chi non pulizzavavu ja dintra! Ma eu mu mmagginava e apposta vinni: non ca pozzu fari brutta figura ca zia Taresa.
Ognitanto starnutisce indicando che dovuto allacqua della sera prima.
MARIA
No cummari Lisa: chista esti a purvarata!
CUMMARI LISA
No cummari: esti a pisciaz... esti lacqua chi mmi divacastivu arzira; comu mi vagnu nu pocu fazzu sempri a ricadia, o malanova! Ogni tantu, si nci dati na pulizzata non ca struditi i mattuni! E cca quantu tempu ndavia chi non mentavu manu?
MARIA
I lurtima vota chi non pozzu u vi viju, cummari Lisuccia.I mo ddavanti, cummaruccia mia, quandu ndavimu u pigghiamu a scupa, vi cercamu cunsigghiu a bbui.
CUMMARI LISA
Megghiu u vi spicciati mbeci u jati sputtulijandu, ca adduv carrivanu. I sei lapparecchiu arrivau allariaportu i Santafemia, mo ennu i sei e mmenza e puntu puntu ca sunnu cca.
Lorario di arrivo si cambia a seconda di dove sar data la commedia, in relazione alla distanza da S. Eufemia.
MARIA E comu no? Ad usu cappojaru a Cavulogna nta ncorchi margiu o nta hjumara dAllaru.
CUMMARI LISA
Daveru? Allura sbrigativi, pamuri da Madonna, ca non vogghiu u fazzu brutti figuri.
MARIA
Cummari: ma siti strolihga? Ma... secundu vui poti mai appojari lapparecchiu a Cavulogna?
CUMMARI LISA
Eu sacciu i sti cosi moderni? Eu, na vota era mparata u vaju ngiru ca ciuccia e mo, nta modernitati, ca lapa i maritima. Ndhavi anni chi na viju a zia Taresa, ca ija si nda jiu po nordu u nci vaji appressu du zi Gianni; poi iju moriu e si ritrovau sula cu Tot. Ogni tantu ndi telefonamu, ca chi voliti, u sangu sangu. Stu figghiu ndhavi, a Tot; u Signuri nci u mandau ciuncu, supa na seggia a rotelli; chi facia: u bbandunava? ( intanto si sofferma a pulire nei particolari)
MARIA
Pamuri da Madonna, ca vui non minati i mani? Si cuntinuvati u guardati puru i singazzi no ndabbasta na settimana!
CUMMARI LISA
Ca eu mi ricordu quantu a zia gelusa da pulizia.
MARIA
Si bbolia u staci nta largasia e cchi commita, si nda jia allalbergu! Ja nci passavanu tutti i spili: basta u paga. E poi, i cmmari loru sunnu ja dintra: chi ncintra i sta parti? Va bo ca lanticammara pe ttutti, ma non criju ca si chiantanu i sta parti, ca eu ndaju a cchi ffari! Jamu, movitivi, ca adduv chi veni Linuccia; ndavimu lavuru i sbrigari e non ma pozzu annacari.
Le prende gli attrezzi per pulire dalle mani. Suonano.
CUMMARI LISA
Focu meu ca arrivaru ed eu sugnu nta sti condizioni!
MARIA
Cu ?
LINUCCIA
Sugnu eu, Linuccia.
Entra di corsa ma viene fermata da Cummari Lisa.
CUMMARI LISA
Nommu u tazzardi u vai i chija parti ca fai pedati ca ancora ummitu!
La bimba fa mimica eloquente di chi deve andare con urgenza in bagno.
LINUCCIA
Ma eu no rrisistu! Ndhaju vaju o bagnu!
CUMMARI LISA
Non sapevi u vai a casa e venisti mu nda tampari cca?
MARIA
Ih na fati u vaji o bagnu? Mi pari ca partistivu cu pedi sbagghiatu, cummari; mo nci mancarria puru u vi mentiti cca u fati a guardia pe ccui vaji o bagnu!
LINUCCIA ( da dietro le quinte)
Mamma chi bellu hjarvu! Chi sapunina usastivu? E chi lustru cca nterra: poi mangiari! Puru a carta igenica a fiorellini chi addura i calumiiija!
CUMMARI LISA
Nu attri facimu i cosi per beni: secundu vui i facia u si stujanu ca carta du pani?
MARIA
Linuccia sbrigati! Ah mu ti veni quantu cosi vai
smicciandu!
CUMMARI LISA
E sopratuttu vidi nommu allordi ca non ndavimu tempu u pulizzamu.
MARIA
E cca mancu ndavia u veni a regina e u principi?!
LINUCCIA (rientrando dal bagno)
E chi facistivu nta sta casa, a tirastivu a lucidu mancu u ndavia u veni a regina e u principi?!
MARIA E CUMMARI LISA
Ccittu tu!
LINUCCIA
Oh,... ma chi vi pigghiau?
MARIA
Senti pspicia, fatti i fatticeji toi. U buttuni u trovasti?
LINUCCIA
Certu co trovai! Chi vi penzavavu, ca era stronata comu a vui?
MARIA
Menti a lingua o postu e va cusinci i buttuni di labitu i donna Bettina ca oji si marita u niputi.
CUMMARI LISA
Veramenti eu sapia ca si marita a settimana chi trasi; vi ndeppi a diri accussi pe nommu va langarijati comu u solitu vostru.
LINUCCIA (sottovoce)
Ed eu chi giravi i notti a notti u trovu buttuni!
Intanto cummari Lisa mostra segni di impazienza per limminente arrivo.
MARIA
Ah: secundu u solitu nostru e u pareri vostru, cummari Lisuccia, nui nda langarijamu? Comunqui, bonu figghia, oramai chi ti mentisti nci u cusi u stessu. (suonano)
MARIA
Linuccia, va lapri.
LINUCCIA
E cca tutti cosi eu ndaju u fazzu nta sta casa?
Entra Nicolino con caff , cappuccino e cornetti.
NICOLINO
Servizio bar mprima matina; ca comu mai? Cu varrivau? Vui mai ordinastivu sti cosi! Servo qquine o in cammera, signora?
MARIA
Focu meu, e cui ordinau sti cosi? Nicolinu ti sbagghiasti! Non ordinammi nenti cca!
NICOLINO
Ca comu? Ndhavi dajeri sira chi don Peppi non mi raccumanda attru: portancilli a Maria allottu mpuntu; due ennu i cosi: o si festeggia o pe luttu. Cca morti non viju, perci, chi festeggiati?
Intanto cummari Lisa mostra un sorriso a trentadue denti facendo capire che lei lautrice dellordine.
MARIA E LINUCCIA
Fustivu vui?
CUMMARI LISA
Certu ca fuvi eu!: non potamu fari brutta figura ca zia Taresa.
NICOLINO
Sunnu quindicimila liri e mollateli mo ppe mmo, ca sinn a don Peppi cui u senti?
Si avvicina a cummari Lisa che indica Maria come quella che deve cacciare i soldi.
CUMMARI LISA
E vveni cca mmia? Va ja a patruna i casa!
MARIA
Cca mmia? Eu non ordinavi nenti!
Intanto Linuccia ha gia aperto il vassoio ed addentato un cornetto.
NICOLINO
A ncignammi mala a jornata! Mollatevi chi dinari ca no ndhaju tempu i perdiri, e poi... ndhaju attri cunsigni i fari.
MARIA
Pe mmia si poti levari arretu.
NICOLINO
Eu non mi levu rrobba ncignata, e poi... La ditta non accetta resi: mollativi ca pezza!
Addenta con avidit un cornetto.
MARIA
Si, ma tu ti mollasti ca gargia! (Poi a Linuccia) E tu, non potivi aspettari?
LINUCCIA (a bocca piena)
Ca crema non ndhavi? A marmellata non tantu mi piaci.
CUMMARI LISA
Bonu Maria, pagati ca poi vi duna a zia Taresa.
Maria prende a malincuore i soldi; intanto Nicolino sta mangiando un altro cornetto. Maria se ne accorge.
MARIA
Ah mu ti veni, a nnattru nci minasti? Veramenti lhai a bisognu ca si bellu trugghiu trugghiu! E poi, o bar non ndavevi?
CUMMARI LISA
Mamma mia chi siti pirchia!: pa nu durciceju!
MARIA (tra s)
Si pagavi tu, sai adduvi eranu a sta ura sti cosi?
Suonano.Va ad aprire Maria; sono gli ospiti attesi.
CUMMARI LISA
CCittati, pamuri I Ddiu, ca non vogghiu u fazzu brutta figura cu ziama!
MARIA
Prego prego, accomodatevi.
CUMMARI LISA
Facendosi largo spinge Maria da un lato mentre entrano Toto e Teresa.
Zia Tara, cuginu Tot!
Rivolgendosi a Maria e a Linuccia.
Jamu, pigghiati i bagagli; e chi , vi ncantastivu?
Intanto Linuccia fa per prendere un fagotto in mano, evidentemente fragile. Toto non fa in tempo a dire attenzione che Linuccia lo fa cadere.
TOTO
Ncignammi boni !
Fine Primo Atto
Secondo atto
La scena si apre con Tot vicino alla finestra ; ha una matassa di lana tra le braccia e Teresa raccoglie il gomitolo. Linuccia intenta a cucire e Maria per casa a spolverare; le ultime due, mimica eloquente, chiacchierano.
TERESA
Non taddormentari Tot, ca poi mi cadi a fila e si ngruppa.
TOTO
Pari ca cca facili u si dormi cu ssu ci ci ci?
LINUCCIA
E si, mo u rivigghiamu u principinu!
MARIA
Linuccia, cchi rispettu pe cchiji cchi randi i tia!
LUNUCCIA
Iju ncuminciau!
TOTO
Ah mu ti veni! Lattri figghioli, quandu nesciru facianu nghe, ngheee, tu mbeci facisti ci, ci, ci. (Con tono scherzoso)
LINUCCIA (piagnucolando)
Mannaia, u viditi ch iju? E va bonu; non ndaviti u mandati po giornali? Non vi vaju!
TOTO
Tu non vai po giornali ed eu non ti rigalu.
LINUCCIA
Ed ammia no mmi nda mporta!
MARIA
O Tot!... mamma mia, puru vui comu i figghioli?
TERESA
Non mi fidu cchi! Mi nda vaju ja dintra u mi riposu.
LINUCCIA
Amara, si stancau, cu nu gghiombaru chi ndavia u cogghi!
MARIA
Linuccia, finiscila, chimmu ti cadi a lingua! Oh, ma non cangi mai! Anzi, sai chi fai? Vai ja a ddonna Cuncetta; portanci i carzi du maritu e dinci nommu mi manda cchi pe cca si prima ne lava! Stu catinazzu i viziu non mi fidu mu nci u cacciu!
LINUCCIA
Eu ja a cchija lordazza non vaju; mi nazziju ca ndhavi u viziu u mabbasa. Sempri chi soliti paroli: Chi ti facisti randi!. Ma u vaji u si guarda a niputi!
MARIA
Tu ndhai u vai e basta!
LINUCCIA
Va bonu, ma eu dintra non trasu!
MARIA
T, (gli da il pacco da consegnare) e non parrari assai.
Linuccia esce a malincuore; appena Maria si gira partono le linguacce. Pronta la risposta di Tot che sembra divertito dal carattere della piccola.
MARIA
Ah mu ti veni chi mprisa e chi caratteri: tutta a bonanima i patrisa!
TOTO
nu bellu piparolu.
MARIA
Amara, chi voliti, si crisciu praticamenti sula; eranu ija e u fraticeju. I quandu moriu patrisa, mammisa ndeppi u vaji u fatiga. Poi a mandau cca mmia u si mpara ncorchi cosa. A stati veni matina e sira, u mbernu sulu doppu menzijornu. Esti faciotula, brava, cumandivuli e sanguigna; a scola dinnu ca vaji bona. Sulu ca ndhavi na lingua chi non teni nuja.
TOTO
Si vidi per ch na brava figghiola. Scusati, mi spostati i lattra parti ca mi pigghia u suli? Cchi pa ja,... no, pe cca,... cchi pe ja! (Toto si prende gioco di Maria) Pero non mi sgozzati! Fati chjanu!
MARIA
Mo vidimu quandu stati commitu; ogni jornu a stessa storia.
TOTO
Non mi levati fujendu ca faci ventu! Chjanu!
MARIA
Eu ncignavi u mi rincrisciu cu ssa ndozzica chi fati tutti jorna!
Bussano
CUMMARI LISA
permessu?
MARIA
Avanti!
CUMMARI LISA
Bongiornu!
TOTO E MARIA
Bongiornu!
CUMMARI LISA
Tot, chi bellu culuri chi ndhai! U sapia eu ca laria nostra taggiuvava! Ndavia i mo chi nci u dicia da zia Tara u si nda veni pe sti parti!
TOTO
Eccu, ma...
CUMMARI LISA
Ndhavi i mo chi nci u dicia da zia u si ricogghi ca cca ti sciali! Armenu, si ti senti mali ndhavi ncorcunu u ti vidi.
TOTO (fa ancora per parlare)
Lisa, ma...
CUMMARI LISA
Si, si, u sacciu Toto ca tu volevi e a zia no; amara, chi voi, suffriu tantu pa morti i patrita! (comincia a piangere) Amaru zi Pascali; pari ca mu viju davanti, cu cchija mponenza sua. Ma dicu eu: nu pezzazzu domu accuss, comu sa poti cogghiri cus prestu?
MARIA
Ma eu mi cridia ca tu no canuscevi i perzuna!; non sapia ca vinni pe cca.
TOTO
E quandu mai u pap u veni pe cca? E ne a cuginazza u veni pe ssusu.
CUMMARI LISA
Chi voliti, comu mu mmagginai!... e cca puru pe fotografia! E poi... u sangu sangu!
TOTO
Veramenti pe tia esti stranu, perci... quali sangu? A mamma soru da bonanima i mammita, ma u pap a ttia t stranu!
CUMMARI LISA
E va bonu: sangu acquisitu. E poi u rispettu rispettu, ca sinn mi cunzignava cc u trovu a vui? Ca chi mmi mportava? (Guardandosi intorno) Ma... a zia Tara adduv? Ad ija volia, ca ndavia u nci spiju.
MARIA
Mo vanzi si nda jiu pe ssupa; si sentia stanca. Non si sentia bona, eccu. A stura ndeppi a pigghiari sonnu.
CUMMARI LISA
Vui chi mmi cunsigghiati, u spettu?
Toto e Maria la guardano mostrando chiaramente desiderano che vada via. Suonano.
CUMMARI LISA
U capiscivi: vi faci piaciri maspettu... e aspettu!
MARIA (va alla finestra per accertare chi ha suonato)
Cu?
FRANCISCU
Sugnu eu, Franciscu.
MARIA
Ah, tu si? Nchiana, nchiana.
CUMMARI LISA (Mostrando un po di disappunto per la visita inaspettata)
Vostru frati esti? E chi voli? Chi vinni u faci cca? U veni cca, vordiri ca passa cosa. Si, si!
MARIA
Veramenti... fratima soli passari da cca, da casa mia, no da vostra! Chi jati carcarijandu?
CUMMARI LISA
Cummari, ma chi jati dicendu, ca ndhavi novi jorna e sei uri chi non veni pe sti ripati!
TOTO
Ah mu ti ve: puru luri cuntasti?
CUMMARI LISA I primi! Eu su precisa, sinn mi cumpundu.
TOTO
E non ti cumpundiri; cunta, cunta.
FRANCISCU
Bongiornu a tutti!
TUTTI
Bongiornu!
FRANCISCU
Tot, comu jamu?
TOTO
Jamu.
FRANCISCU
Puru vui siti cca? (rivolto a cummari Lisa)
CUMMARI LISA
Mo mo arrivai. Ndhavi dui minuti, non di cchi; per esagerari... quindici, teh!
TOTO
Ija esti precisa: comu norologiu svizzeru... cinesi.
CUMMARI LISA
Focu meu, ma mi teniti cuntu puru di minuti?
TOTO
Nui? Nui no. U mpignu di cunti tu dassamu a ttia!
FRANCISCU (Rivolto a cummari Lisa)
Ma... chija questioni quandu a chiudimu?
CUMMARI LISA
Custioni quali custioni?
FRANCISCU (Strofina il pollice con il medio, simbolo di denaro)
Non vi ricordati, no? Ndhavi i lannu passatu caspettu.
TOTO
No, no Franciscu, forzi vi sbagghiati! E cca ija tantu precisa, u sapiti,... o... forzi... a ssi discurzi non tantu?
CUMMARI LISA Focu meu ca mi scordai!
TOTO
U dicia eu! Si scordau, amara!
CUMMARI LISA
Non vi proccupati ca poi mandu a maritima!
MARIA
Ma tu, Franciscu, volevi ncorcosa?
FRANCISCU
No, vinni u viju chi passa e ssi ndavevi bisognu.
MARIA
No Franciscu, no ndhaju bisognu i nenti. Chi vvoi, pe cosi i tutti i jorna mandu a Linuccia. Tu fazzu u caf?
CUMMARI LISA
Si graz, ca mancu eu mu pigghiai.
FRANCISCU
E fallu.
CUMMARI LISA
Voliti u vaju eu?
MARIA
Dassati stari ca vaju eu.
FRANCISCU
Allura, Tot, comu ti trovi cc?
TOTO
Bonissimu, ngrazi a Diu, ca nc na bella aria. Mo cu sti belli jornati ncignavi puru a nesciri; armenu viju genti. Nto paisi pari ca mi criscivi cca; tutti sannu tuttu i mia. (Con riferimento a Cummari Lisa) Non nci fu bisognu di manifesti. Bellu postu chistu; peccatu ca mamma non si fidi u nesci. Puru ca dassau sti posti quandu era piccirija, ncorcosa si potia ricordari.
CUMMARI LISA
No, ca chi ndhavi u si ricorda ca u paisi esti stracangiatu!? Sei anni ndavia Taresa quandu partiu pa Merica cu mammisa e patrisa. Sempri mu cuntava a bonanima da mammiceja mia. Doppu i Nova Yorka si nda tornaru allItalia, ma stettiru sempi pe ssupa. Ormai, chi ssi poti ricordari?
TOTO
A viditi a cugina mia com mpormata? Sapi tuttu di tutti. Eu mi domandu: chi catinazzu i ccattu a ffari i giornali? Chiamu ad ija ed a stessa cosa, o ncorcosa i cchi.
CUMMARI LISA
Focu meu Tot, ih comu addiventasti? E cca si no mmu cuntava a mamma mia, comu u sapia eu? Quandu partiru mammita e nonnita, ca nci dispiazzi pocu da mammicejia mia, paci adduvi ! (Si segna).
FRANCISCU Si, si, ma ricordu a vostra mamma; ndavia u stessu viziu vostru: pagher!
TOTO
Sapiti Franciscu?, non facili u si capisci ca a cugina mia figghia i mammisa, non bberu?
Entra Maria con il caff. Evidentemente ha ascoltato lultima parte del discorso.
MARIA
Certu, ndavia u resta a simenti, ca sinn comu riparavamu senza cumunicatu e gazzettinu? Cca u caf. Quantu zuccaru, Tot?
TOTO
Una, graz.
CUMMARI LISA
A mmia quattru, anzi tri, ca mi piaci amaru.
FRANCISCU
Eu, mbeci, u vogghiu duci, ma senza zuccaru.
CUMMARI LISA
Focu meu, ca comu vu mbiviti chesti nu feli?!
FRANCISCU
Ma pecch non vi fati i cati e poi i nazzi vostri? ognunu sapi i fattacci soi!! Cchiuttostu, chjia questioni da casa, poi a risolvistivu?
CUMMARI LISA
No, ancora no, ma non passa assai; finarmenti, si presenta mo loccasioni.
MARIA
Occasioni, quali occasioni?!
CUMMARI LISA
Nenti, nenti; cosi perzunali. Vui chi diciti, ca mo a zia si rivigghiau?
TOTO
E criju ca mo esti prossima. Non dormi mai assai doppu menzijornu; adduv chi scindi. Ndhavi puru u si pigghia i pinnuli.
FRANCISCU
Bo, eu mi nda vaju ca ndhaju a cchi ffari.
CUMMARI LISA
Vi nda jati e adduvi, s lecitu?
FRANCISCU (Non potendone pi, al limite della sopportazione)
Sono calzi miei! Vi salutu! Stativi bonu, Tot. Ciau Maria.
CUMMARI LISA
Bona juta! ( rivolgendosi a Maria) Certu ca vostru frati
ndhavi accunti cu tutti: sempri ndaffaratu! A vostra canata non a ndhavi a vidiri mai ca esti sempi girandu.
MARIA
Chi volerrissivu diri? Non jati cacciandu nominati, ca fratima, a testa lhavi supo coju!
CUMMARI LISA
Focu meu, ncesti bisognu u vi nzurfarati ad accuss?
MARIA
Siccomu vi canusciu pirareja, u sacciu ca non ci voli nenti u cacciati nominati! Mo vaju u mi cangiu ca ndaju u vaju pe jjusu.
CUMMARI LISA
Ca comu, non mandati a Linuccia?
MARIA
Non poti jiri Linuccia! Mo viditi si i catinazzi mei ndaju nci cuntu ad ija!
CUMMARI LISA
Mamma mia, chi vvi dissi i mali? Viditi si ssi rivigghiau a zi Tara, cchiuttostu!
TOTO
Ma... ca voi a mamma? U maspetti cca vordiri chesti
ncorcosa durgenti!
CUMMARI LISA
Nu pocu urgenti esti, Toto, ma esti megghiu u parru quandu nci siti tutti i ddui.
TOTO
Ma i chi ssi tratta? Non poi ncuminciari u mi dici?
Entra Teresa, visibilmente contrariata per la presenza di Cummari Lisa.
CUMMARI LISA
Zia, comu s? Mi dissi Tot ca non ti senti bona; ndhai bisognu i ncorcosa?
TERESA
E cca tu... comu tutta stamurusanza?
CUMMARI LISA ( prestando attenzioni fuori dal comune)
Assettati cca ca stai cchi commita; o voi megghiu vicinu a finestra carriva cchi luci? Voi u nci dicu a Maria u ti prepara ncorcosa? O preferisci u vaju eu? Voi the, gerba, caf, acqua ed afra, ca forzi ti doli a panza?
Interrompe Tot
TOTO
Voli u ti stai ccitta ca s comu nu macininu; assettala
adduvi voi, basta massetti, ma sopratuttu... mbujati ssu tripu i gebbia chi ndhai pe mussu!
TERESA
Bonu figghiu , bonu, non taggitari, ca ti faci mali!
TOTO (A cummari Lisa)
Dinci chi voi e disbrigati ca ndavimu attri cosi i vidiri.
CUMMARI LISA
Vinni u vi trovu ca volia u vi parru.
TERESA
Dimmi e moviti: chi voi?
CUMMARI LISA
Va ricordati a casiceja vicina allortu?
TERESA
Certu ca ma ricordu: esti a casa adduvi nescivi! Secundu tia... ma pozzu mai scordari? Era da mamma prima u parti pa Merica, poi, a mmani toi, cu sapi comu jiu a ffiniri!
CUMMARI LISA
Focu meu, sempi a stessa restau! Doppu chi vui non eravu cc, pe nnommu si perdi du tuttu, mi mposessavi eu! Mo esti menza sdarrupata ed eu non ndhaju forza e sordi ma conzu. Pensai: datu ca vui o nordu vi vindistivu tuttu e disponiti i ncorchi sordiceju, e datu ca puru a bonanima du ziu stava bonu, paci allanima sua adduv, (si segna) pensai ca si mmi poterrissivu mprestari ncorchi cosa, vorria ma conzu. Vui u sapiti ca Rosa mia esti ura u si marita e nattru stari mi farria commitu. Ndi mentimu daccordu pe quandu ndaju mu vi tornu ca eu, nta sti cosi, sugnu preciiisa!
TOTO
Si si, azzo s precisa!: u dicia puru Franciscu!
Entra Maria che si cambiata ed pronta per uscire.
MARIA
Allura eu vaju; viditi ca non addimuru. (A Lisa) Si ndhannu bisognu i ncorcosa facitincilla vui.
TOTO
Penzu ca puru ija mo si nda veni; non addimura, ca vu dicu eu. Jati tranquilla, ca adduve carriva puru Lisuccia.
MARIA
Allura vaju.
TOTO e TERESA
Jati tranquilla.
Non appena Maria esce, Lisa torna alla carica.
CUMMARI LISA
Allura zia, ma duni na manu? Jamu Tot, dincillu puru
tu da zia !
TOTO
Eu?! Eu chi ncintru?! E poi, si tti duna na manu a ttia, tu ndhai tri e a mamma resta cu duna sula: secundu tia possibili?: penzu ca non facimu nenti! Poi ancora, ndhai u teni cuntu ca ija cumanda, ija cuverna a mmia; ndhavi i quandu nescivi sa vitti sempri ija, perci ija dicidi, ed eu non vogghiu sapiri i ssi rumbula.
TERESA
S tutta mammita. Non aspettau a bonanima da nonna u jetta lurtimu rihjatu pemmu saccaparra tuttu. Varrapinastivu a casiceja mia e, pe jjunta, ndhai u coraggiu u mi cerchi i sordi pemma conzi! Era lunica cosa chi appartenia a cchija bonanima, ed appena partimmi pa Merica... vi pigghiastivu ogni cosa. Non sacciu chi rumbula facistivu, ma va pigghiastivu. Pe quantu riguarda i sordi ti poi squetari, ca finch campu eu e u Signuri mi duna forza, speci pe Tot ca iju ndhavi bisognu i mia, tu a porticeja mia ndhai mancu mabbussi ca lingua. CCa mmia non tornari ca non vogghiu mancu u ti viju. Nta tutti stanni non domandasti mai si ssimu vivi o morti... e mmo ti presenti pa limosina?
CUMMARI LISA
Focu meu! Focu meu! Non sapia ca eravu accuss, ma prima o poi ndi ncuntramu, e sinn ad attri vandi, allattru mundu! (Esce frettolosamente)
TERESA
Va, va ngrata, e nno ti mbicinari cchi pe cca! Ah mu nci veni, tutta mammisa: ancora non si gurdau! Si pigghiau casa ed ortu ed ancora cca tornava. Tot, mi raccomandu: doppu chi chiudu locchi, guardati i ssa piattula.
TOTO
O ma, pari ca sugnu figghiolu? Mo, per, carmati e non jiri appressu i ssa scioparata ca sinn schiatti!
Rientra Linuccia; sembra essere di cattivo umore.
LINUCCIA
U sapia eu ca non ndavia u vaju; eu non trasivi dintra?, ed ija nesciu fora, nesciu fora ca ndeppi u mabbasa pe forza. Ndhavi da casa loru chi mi vaju stujandu; mi ridducivi a facci russa comu nu granatu. (rivolta a Tot) Cca, vi portai i giornali!
TOTO
Graz bella. ( Le da qualche soldo)
LINUCCIA
No, dassati stari, no nci mporta!
Tot le mette i soldi in tasca.
TERESA
Mamma mia, pari ca ma mbivarria na guccia i The!
LINUCCIA
Eu u sapia ca vi pigghianu scili e penzai: Sicuramenti, quandu mi ricogghiu a gnura Taresa voli ncorcosa, e siccomu a mmia a maistra non mi dassa u ppiccicu u gassu, passai du barri ed ordinai tuttu; adduv carriva Nicolinu.
TERESA
Ah mu ti veni, non ti perdi mai tu!
LINUCCIA
Disijastivu u the e mo vu mbiviti.
TOTO
Facisti bonu ; chisti ennu po the. (Le da ancora soldi)
LINUCCIA
Chisti mi tegnu eu; u the nci u pagati a Nicolinu ca mo arriva.
TOTO
Sberta a figghiola!
Suonano; Nicolino. Linuccia va alla finestra per controllare.
LINUCCIA
Viditi co pasticcinu ca crema janca esti u meu, e nommu vazzardati mallongati i mani!
Entra Nicolino; ha in mano due termos ed un vassoio grande di dolci. Tira fuori anche una bottiglia di coca cola, poi unaranciata e un chinotto.
TOTO
Arrivau u the!
NICOLINO
Festa randi puru oji; benidizioni a ccui vi mandau cca!
Non appena ripone tutto sul tavolo si rivolge a Tot.
Il signorino chi preferisci, the o caf?, perch la coca cola esti la mu e laranciata per la madammosell. (rivolto a Linuccia)
TOTO (divertito)
The per mu come la mamm, per jamu chian sinn mi sbindign ( rivolto a Teresa ) le fanz. (Non capisco il significato di fanz)
Dopo aver servito il tutto Nicolino comincia a divorare dolci in maniera molto avida.
LINUCCIA
U chinotto no toccati chesti da maistra, ca puru ija esti i palatu finu.
TOTO
Pensasti a tutti tu, ah?
LINUCCIA
E cchi facia, vi dassava morti i fami?
TOTO (Rivolto a Nicolino)
Ah mu ti veni ganghi grossi!
Entra Maria
MARIA
E chi larmastivu, festinu?
LINUCCIA
Maistra, ndhavi puru u chinottu pe vui.
MARIA (Che ha gi capito tutto circa la provenienza)
Non ti fidi mu tu cacci stu viziu, no?
LINUCCIA (piagnucolando)
E mmo chi fici i mali? Sempri chi mmi gridati!
TOTO
E nno nci gridati da figghiola; (facendo segni di intesa con Linuccia) nci u dissi eu mi ordina.
MARIA
Tot, a stati viziandu! ( poi rivolta a Nicolinu) E tu, pari ca non vidisti mai beni!
NICOLINU
Ed eu chi ncintru? Eu, chi mmi dinnu fazzu.
MARIA
E ssi tti dicu u ti fannu agghiotta ca cipujia, trovarrissi cui u ti cucina?
TOTO
No, no, ca chissu si mangia iju stessu e ssi futti puru a cipuja.
LINUCCIA
Maistra, mbivtivi u chinottu, ca sacciu ca vi piaci.
MARIA
Non vogghiu chinottu, mo. Tu cchiuttostu, nci portasti i pantaluni?
LINUCCIA
Certu ca nci portai, ma non mi mandati cchi; si carricau comu u solitu soi u mabbasa, a vavusa!
MARIA
Linuccia, modera a lingua!
LINUCCIA
A moderu quantu voliti, ma sempi vavusa . E lordazza!
TOTO
Chi ddiciti, jamu nda facimu sta passijata?
NICOLINU
Certu ca jamu! (esce mangiando e bevendo)
TOTO
Nicolinu, ogni tantu... rispira, sinn ti scannarozzi!
Toto, Linuccia e Nicolinu escono; i due piccoli spingono la sedia a rotelle.
MARIA
Ma... a niputazza vostra si nda jiu prestu? Paria chera supa i spinguli finu a cchi non scindistivu sutta.
TERESA
Eu non sacciu comu non si virgogna!: ndhavi a facci tosta comu nu mergulu i muru, ma dassamu jiri e passamu ad attru: o Maria, eu volia u vi parru.
MARIA
E diciti, ca quali megghiu occasioni? Megghiu i mo ca simu suli suli?
TERESA
Sentiti, u sacciu ca forzi vi cercu troppu, ma nta tuttu tempu chi fummi cca cu vvui non pensavi ad attru. Ma prima o poi ndavia mu vu dicu, ndavia u rriva stu mumentu.
MARIA
Focu meu, chi ssuccediu? Forzi voliti u vi nda jati? Vi trattammi mali nta ncorcosa? A figghiola, Linuccia vi faci arraggiari?
TERESA
Ma no, Maria, non parrati comu a niputazza Lisa. Nenti i tuttu chissu. Sapiti, i forzi mei veninu sempri menu; sugnu malata e sentu ca non campu assai. Tot ed eu vozzimu u tornamu o paisi ca eramu suli comu cani. Doppu da morti i maritima, lunicu picciu meu restau Tot, ca esti malatu e voli guardatu. Ndhavi i quandu vinnimu cca chi u viju sempi cuntentu, viju ca pigghiau culuri, viju carridi e prima no facia mai. Nesci pacciu pe sti figghioli, e apposta nci passa u latti darceji.
MARIA
Si, maccorgivi puru eu, ma i staci viziandu; non ponnu fari sempi chiju chi vonnu.
TERESA
Dassatili fari: esti cuntentu, e a mmia chistu mi intaressa. Puru cu vvui u viju cchi apertu, ca prima non cacciava parola; vi tratta comu na soru e pe mmia siti na figghia. Bastau cus pocu tempu u maffezionu a vui.
MARIA
Si, puru eu maffezionai a vui attri.
TERESA
Eccu! Apposta vogghiu u vi dicu na cosa. Sapiti, nui a sordi stamu boni, ca a bonanima i maritima fatigau tutta a vita e fici nu pocu i fortuna. Pe cchissu eu non sugnu tantu preoccupata, per a vvui volia u vi cercu na cosa; eccu, comu a na figghia. Vui siti sula e ndaviti u vi manteniti cu sti lavorucci chi fati; eu sugnu malata e i forzi mi stannu abbandunandu; perci... volia...
MARIA
Voliavu? Dicitimi, parrati!
TERESA
... volia... u mi fati na promessa.
MARIA
Na promessa? Chi promessa?!
TERESA
Volia, doppu chi moru, u ndaviti cura i Tot; esti sulu o mundu. Vui u canusciti gi ed iju cu bbui si trova bonu.Tuttu chiju chi ndhaju vu dassu a vui ddui, accuss non ndaviti mancu bisognu u fatigati.
MARIA
Focu meu chi brutti penzeri. Eu non sacciu cu vi dicu, non ndavia mai immaginatu na cosa i chisti. E poi, vostra niputi Lisa chi poti penzari? Si pigghiarria i pocu rispettu!
TERESA
Rispettu, ... ma quali rispettu! Non ndeppi mai rispettu i nuju chija! Sulu na cosa vaji videndu. (allude con le dita ai soldi) Maria, vi pregu, non mi diciti ca no, ca vui siti lunica speranza mia e i Tot. O cu bbui o si nda vaji nta ncorchi spiziu, ed accussi nta ddu jorna mori.
MARIA (tentenna nel rispondere)
Ma... non sacciu...
TERESA
Pe carit da Madonna: tuttu chiju chi ndhaju u vostru!
Suonano; Franciscu.
MARIA
Franci, tu si? Nchiana!
TERESA
Eu mi nda nchianu supa. Mi raccomandu, pensati a promessa, e promettitimmillu.
MARIA
Va bonu, ca poi nda parramu. (Entra Franciscu).
E cca comu, tu nattra vota cca?
FRANCISCU
Nenti; vinni u viju si ndhai bisognu i ncorcosa.
MARIA
E chi bisognu, ca tu mo mo ti nda jisti? Senti Fra: on
ca s tu chi ndhai bisognu i ncorcosa?
FRANCISCU
No, nenti; esti ca pe strada vitti a cummari Lisa e paria ncazzata nira. A vitti chi parrava chi vicini pistandu i pedi.
MARIA
E tu ti fai maravigghia? Ija non pista sempi i pedi?
FRANCISCU
Ma tu sai si ndeppi discussioni cu ncorcunu, cca, nta casa?
MARIA
Non sacciu u ti dicu. Ija ndhavi i doji chi cerca a ziana, ma non sacciu chi volia; pari ca mmia mi dissi nenti?
FRANCISCU
Ma sai si parraru?
MARIA
Ed eu chi sacciu? Chisti su fatti loru!
FRANCISCU (Con tono duro)
Tu non sai mai nenti, tu, chi succedi nta casa tua!
MARIA
Ma si po sapiri chi ti pigghiau? A ttia chi tti ntaressa i chi ssi dinnu a genti?
FRANCISCU (Controllandosi)
Nenti, nenti, ndha ragiuni; bona sirata. (esce)
MARIA
Nesciu pacciu. Gesu e Maria comu addiventamu!
Dallaltra parte si sente Teresa.
TERESA
Tornau Tot?
MARIA
No, ancora no, ma non criju ca addimura; fora u tempu si guastau.
TERESA
Eu u sapia; volia mu nci u dicu nommu vaji girandu, ma sapendu comu esti, pigghiatu i sta situazioni nova, evitai pe nnommu u fazzu scuntentu.
MARIA
O Taresa, chi vvi vazzu i mangiari?
TERESA
Pe mmia nenti; non vogghiu u mangiu. Prima mi pigghiai u the e mi sentu china.
MARIA
E cca... cu na guccia i The chi vvi potistivu linchiri? Pari
ca sentu ciuciulijari... ndebbiru a tornari.
Entrano Tot e Linuccia.
TOTO
Ficimu na volata! Doppu chi da signorinella non ci garbau u stamu i cchi!...
LINUCCIA
Madonna mia chesti pichijusu! Eu gridandu Jamunindi! ed iju No, restamu nattru morzu!. Faci comu i figghioli, faci.
TOTO
E secundu vui, cui a vinciu? Ija naturalmenti! Fici na volata spingendu comu na diavula, e gridava Sbrigamundi ca chiovi, sbrigamundi ca chiovi!. Chi chiovi e chiovi chesti mujura!
LINUCCIA
A si? A prossima vota vi poti puru levari lacqua, ca eu non mi schiovu.
TERESA
Bona, bona Linuccia mia, non vi mingrijati. (a Toto) Ndhavi ragiuni a figghiola: u sapi ca non poi pigghiari acqua, ma tu ti fingi i sdongu.
MARIA
Tot, chi vvi fazzu i mangiari?
TOTO
Nenti, non vogghiu u mangiu ca su gurdu.
MARIA
E sunnu ddui: megghiu ca sparagnamu.
LINUCCIA
Maistra, eu mi nda vaju ca a stura a mamma tornau.
MARIA
Va figghia; va, va.
LINUCCIA
Bona notti.
TUTTI
Bona notti.
Linuccia e Tot si scambiano una serie di boccacce.
TERESA (Non appena esce Linuccia)
Ndhavi na lingua longa ca volerria sciuppata, per nu zuccaru i figghiola.
LINUCCIA (Da fuori)
Viditi, per, ca ndhaju i ricchi cchi longhi da lingua! Guardativi u jimbu vostru, cchiuttostu!
Buio.
FINE SECONDO ATTO
TERZO ATTO
La scena si apre con Tot seduto vicino alla finestra, Maria intenta alle faccende domestiche.
MARIA
Tot, chi ndaviti? Puru oji non lapristivu vucca. Ndaviti u vi fati na ragiuni; prima o poi ndavia u succedi. A morti a fini naturali i chija randi festa chesti a vita. Non c vita senza morti, comu non c iniziu senza fini. a regula du mundu, i tuttu luniverzu, i Diu chi fici i cosi, sempi giusti, non curandusi si nui, picculi perzuneji, arrivamu mi capiscimu. Sunnu giusti Tot, e basta chistu.
TOTO
Ndaviti ragiuni, per eu non mi fidu marridu, esti cchi forti i mia.
MARIA
Jamu, coraggiu; passaru gi sei misi e pari ca fu nu jornu; vostra mamma non volerria u vi vidi accussi, e ija vi vidi e ssi dispiaci.
TOTO
cus, Maria, ed eu non fazzu attru ca u vi jungiu preoccupazioni a cchiji chi ndaviti gi.
MARIA
Quali proccupazioni? No diciti mancu pe scherzu! Vui
u sapiti ca eu non vi dassava sulu.
TOTO
Linuccia oji non veni? Pari chesti tardu.
MARIA
Veni, veni, non vi ncarricati; a fici u vaji prima a potihga.
Suonano; cummari Lisa.
CUMMARI LISA (vestita a lutto stretto)
Esti permessu? (Entra senza attendere risposta)
MARIA
E... doppu chi trasstivu?
CUMMARI LISA
Tot, bellu meu , mamma bruttu culuri chi ndhai! E cca... dicu eu... mancu mangiari nci dati? On viditi chi brutta cira chi ndhavi?
TOTO ( facendo scongiuri)
Chi vvai dicendu, scunchiuduta? Eu mangiu chiju chi vvogghiu e quantu vogghiu!
CUMMARI LISA
Allura voli diri ca non mangi rrobba i sustanza; mo ti nda veni a casa mia ca ja mangi comu si devi.
TOTO
Eu non vaju a nnuja parti, ca staju commitu cca!
CUMMARI LISA (In un pianto dirotto, ma chiaramente inventato per loccasione)
Quandu vegnu nta sta casa mi veni sempri a mmenti a bonanima da zia, paci adduv. Chera brava, e quantu mi volia beni! Nu beni pacciu: stravijava pe mmia.
TOTO
Si Lisa, ca comu mpatti, quandu moriu a zia era gi o manicomio pe quantu ti volia beni. Ti volia tantu beni chi ssi spinnava tutta.
MARIA (Ironicamente dopo un cenno dintesa con Tot)
Si, senza dubbiu: nescia paccia!
Suonano. Maria va ad aprire; Linuccia.
LINUCCIA
Arrivai! Malanova quantu genti ndavia! Non sa linchi mai cummari Rosina. Tot, vi portai a ciccolata chi vvi piaci tantu; accattavi puru i carti novi, ca chiji si ndavianu strudutu e ssi canuscia u sumeri i mazzi. Apposta ma mollavavu sempi a mia, e poi,... so-pra-ttu-ttu...
TOTO
Ordinasti jo barri?!
LINUCCIA
Certu! Comu facstivu ndovinati?
MARIA
Linuccia, distinu: Viziu e natura finu a morti dura.
LINUCCIA
E cchi significa? Comunqui, non vi proccupati, ca ndhavi puru u chinottu pe vui.(Verso cummari Lisa) Mu mmaginava ca puru vui eravu cca, ma non vi portavi nenti ca feli pe vui non ndavia.
CUMMARI LISA
Brutta scustumata ca nnocca chi non s attru!: accuss ta mparau a ducazioni mammita?
LINUCCIA
Ammia si, ma a bbui nuju!
MARIA
Linuccia finiscila!
TOTO
Dassatila stari a figghiola; sempri cu dija va pigghiati!
CUMMARI LISA
Nommu ta guastanu i coccia!
MARIA
Linuccia, veni i chija parti ca maiuti u cogghiu i lanzola.
LINUCCIA
Focu meu, sempri fatiga nta sta casa!
MARIA
Camina e silenziu! Pipa!
Non appena escono Cummari Lisa va da Tot.
CUMMARI LISA
Tot, allura non voi u ti nda veni pocu jorna a casa mia? Accussi ti sdiviji nu pocu.
TOTO
Non ndhaju chimmu u mi sdiviju; eu staju commitu cca.
CUMMARI LISA
Tot, eu volerria u parru cu ttia.
TOTO
Dimmi Lisa, chi nc?
CUMMARI LISA ( comincia a piangere)
Ogni vvota, quandu mi mentu u fazzu certi discurzi mi veni a mmenti a bonanima i mammita. Nui ndi rispettammi sempi, mi volia assai beni a zi Tara.
TOTO
Si, si, ma non jamu e longhi: chi voi?
CUMMARI LISA
Volia u ti parru da casiceja sutta allortu; sai, jani praticammi sempi nui attri, puru ca non fu mai a nostra.
TOTO
A no? Per vappropiastivu!
CUMMARI LISA
bberu. Ma datu ca ndavamu a disponibilit u potimu fari chju chi volamu, non penzammi mai u facimu carti.
TOTO
E non facistivu u stessu chiju chi volistivu?
CUMMARI LISA
Si, si , ma mo vinni u momentu u facimu i documenti.
TOTO
Ed allura falli, a cui aspetti?
CUMMARI LISA
Non esti cusi facili; a casa esti ancora a nomi i mammita, pecch a bonanima da nonna nci a dassau ad ija. Nui non jimmi mai abbdandu a cui dassa e non dassa, per... mo mammita moriu.
TOTO
E veru: vui non jistuvu mai abbadandu ssi cosi, e ssi
vitti!
CUMMARI LISA ( tira fuori dal petto i documenti)
Vidi cc: tutti i documenti sunnu pronti; lunica cosa chi manca esti a firma tua, e poi mi pozzu fari carti, puru po beni i chijanima beneditta!
Tot sta per firmare, ma nel frattempo entra Maria; cummari Lisa in fretta e furiarimette le carte nel petto.
MARIA
Allura Tot, chi voliti u mangiati?
CUMMARI LISA (tra se)
Non avevi abbacu u nci domandi? E cca giustu mo?
TOTO
No, non vogghiu nenti; ( a Lisa) adduvi ndavia u firmu?
CUMMARI LISA
No, nenti; poi parramu.
MARIA
Tot, cu stu viziu u ordinati o barri non mangiati mai a sira.
Suonano; Franciscu.
MARIA
Cu!? Ah, tu si: trasi!
FRANCISCU
Bona sira.
TUTTI
Bona sira.
TOTO
Scusati Maria, volerria u vaju u mi cangiu; si po?
MARIA
Bonu ca vi portu; permettiti, scusati ca mo tornu.
Appena escono.
FRANCISCU
Allura, a cunchiudistivu? Firmau?
CUMMARI LISA
Ma chi firmau! Nto megghiu, quandu stava pigghiandu a pinna nte mani si presentau chija ndorra i vostra soru e ndeppi u mmucciu tutti cosi. Gi, ca vui a canusciti megghiu i mia chi pisci esti! Si ndaverria u ppura ncorcosa, sgalasciu ribbeju!
FRANCISCU
Viditi mu fati u firma, ca a mmia mi servinu i sordi, e
prima firma prima vinditi, prima vinditi e prima sistemamu chija questioni.
CUMMARI LISA
Pari ca eu non vogghiu? Ca armenu ncorcosiceja mi restarria! Speriamu ca mi fidu mu cumbinciu, e sopratuttu ca non si menti nto menzu chja mponchia i vostra soru.
FRANCISCU
Sorima? E chi ncintra sorima?
CUMMARI LISA
Ed eu chi sacciu?! Nommu ndeppi maddura sordi! Ija sula, iju sulu, stannu cca suli suli: (alludendo) vui potiti sapiri chi nci passa pa testa a tutti i ddui? Ennu masculu e fimmana! Eu chi ssacciu! Eu non mi pigghiu sti picci, ma ntantu u murmuru nc.
FRANCISCU (Irato)
Mo a sorima a conzu eu, ca fazzu u nci passanu i carfun: a vecchiaia i carzetti russi!
CUMMARI LISA
Viditi ca eu non sacciu nenti e nno mmi mentiti nta sti lizzi! Vui u sapiti ca eu mi fazzu i fatticeji mei, e poi, du restu, cui si guardau si sarvau.
FRANCISCU (Sempre piu irato)
Non vi proccupati ca mo nci penzu eu!
CUMMARI LISA
Forzi megghiu u mi nda vaju; tornu cchi tardu e viju si mmi fidu mu cchiappu sulu. Bona sira.
FRANCISCU
Jati, jati, e mmi raccumandu: fatilu u firma chiaru, ca u notaru non voli scarabocchi. Stativi bona.
Squilla il telefono; risponde Maria dallaltra stanza; la mamma di Linuccia che la cerca.
MARIA
Prontu,... ah vui siti? Si, esti ancora cca e mmo va mandu. Ma no, quali lavuru? Era chi jocava cu Tot. Si, si ca va mandu. Cui Toto? E chi voliti esti omu. Mo u cumbincivi ca non ura u si cangia. Doppu tuttu quali fatiga fici ca fazzu tuttu eu? Eu u votu eu u giru. Mamma mia, certi voti ndhavi na testa tosta!... u pigghi chi boni e no, non sai mai comu ndhai u parri cu diju. Quandu pigghia nu picciu ndhavi ma vinci iju, o voi o non voi ndai muccuntenti. Comu non capaci? Certu ca nci a faci! Ca chi nci voli, pari ch murcu du tuttu? Ma vi salutu, si ca va mandu. (Chiude il tefono ed entra nella scena)Pa stasira pari ca spicciammi. Cummari Lisa si nda jiu?
FRANCISCU
Si, si nda jiu. Quanti attenzioni po signurinu! Certu ca ti caccia paccia! U viju chesti cchi squetatu urtimamenti; nci ndeppi a passari u dispiaciri pe mammisa?
MARIA
Ma chi nci passau! A nomina sempi. Amaru, chi voi, si trovau sulu a na vota.
FRANCISCU (alludendo)
Sulu sulu no!
MARIA
Lunica parenti esti cummari Lisa, ma tu na vidi com?
FRANCISCU
E comu ndhavi u m? Chjia ndhavi famigghia e ndhavi u vidi puru i picci soi.
MARIA
Si, ma u tempu u vaji videndu quali furnu fuma lhavi u stessu, specialmenti u faci a lanternina nta casa da genti. (Alludendo alla propria)
FRANCISCU
Ma non sarria ura, u signurinu Tot, u sbacchetta da cca?
MARIA
E adduvi ndaverria u vaji?
FRANCISCU
Tu dissi: iju ndhavi parenti; si poi no ponnu teniri,
vordiri co chiudinu.
MARIA
Ma iju da cc non voli u si movi!
FRANCISCU
Certu, ca trovau duci!
MARIA
Chi volerrissi diri?
FRANCISCU
Chiju chi capiscisti gi! Chiju chi ddici a genti, pecch... sai?, a genti murmurija. Nomu e na fimmana suli nta na casa... (Nel frattempo Tot entra senza essere visto) a genti, secundu tia, chi poti penzari?
MARIA
A mmia non mi intaressa chi penza a genti, a mmia mi ntaressa chiju chi penzi tu. E poi, tu chi ndaverrissi u pigghi? Sugnu randi e grossa, e penzu ca sacciu chi ffazzu!
FRANCISCU
Eu ndaju u difendu lonori da famigghia mia.
MARIA
Eu lonuri mu sacciu difendiri da sula, fratello, comu fici sempi e comu sempi fazzu!
FRANCISCU
Statti ccittu, pputtana!
Dopo un lungo silenzio.
MARIA
I tia... chistu no mmu spettava: fora da casa mia! Fina cchi campu, cca esti u meu, e non ti fari cchi vidiri. Lonorabilit? Eu lonuri lhaju scrittu nto frunti e pozzu caminari nte strati a testa arta, fora, dovunqui, davanti a tuuutti!!!
FRANCISCU
Si mmi cacci, vidi ca mi perdisti!
MARIA
Forzi non ti ndeppi mai, e nu frati accuss no mmi servi: fooora!
Entra di colpo Linuccia
LINUCCIA
Maistra, chi succediu? Vi sentivi gridari!
MARIA
Nenti figghia, vai a casa, ca prima telefunau mammita e ti volia; levati ssi pasticcini e dancilli a fratita.
LINUCCIA (Cogliendo laria tesa)
Va bonu. Bona notti; ndi vidimu domani.
La bacia sulla guancia. Lei la stringe con dolcezza carezzandole le spalle rivolte al pubblico. Alla scena ha assistito Tot che adesso in un angolo, a capo chino.
MARIA
Tot, vui... eravu cc?
TOTO
Si, era cc. Maria, eu non vogghiu u ndhai... u ndaviti problemi pe mmia: mi nda vaju a nnattra parti, adduvestesti, no havi mportanza. Sugnu prontu, mo, subitu, ca eu non vogghiu sti cosi.
MARIA
Ma... chi dici?!... chi ddiciti Tot?! A vita esti a mia e fazzu chiju chi vogghiu, ma soprattuttu chiju chi u cori mi dici ch giustu. No mmi mporta i chiju chi dinnu a genti, ne ndhaju u rendu cuntu a nnuju fora da coscenza e di lonest mia, e allurtimu, a ccui mi guarda i ja ssupa, si nc ncorcunu. (allude aDio)
TOTO
Maria, eu sacciu tuttu da promessa chi nci facisti da mamma; ija mi dissi tuttu, ma eu vogghiu u ti libaru i chija parola data, pecch giustu accuss, pecch u pretendinu i situazioni chi ssi crijaru, pecch u mali cchi forti du beni, pecch eu non ebbi, no ndhaju e non avr mai fortuna, pecch tu non ricogghi i meriti, e fratita, perfinu, voli u ti caccia u rispiru di lanimi boni, a semplicit, lonori. Dassa ca Tot vaji duvi voli u distinu, tantu... eu ti portu sempi cu mmia, cc, dintro pettu.
MARIA
Non jestimari! Doppu tuttu stu tempu... eu maffezionavi a ttia, e poi... eu ndhaju na forza chi pocu ndhannu: a forza da santa dignit, e non nci permettu a nnuju ma menti sutte pedi, ne di genti e tantumenu a fratima. No mmi mporta chi dinnu lattri, chiju chi mporta esti u sacciu si cc dintra nc sempi nu Diu chi mmi guida e mmi cunzigghia! (indica percuotendosi il petto)
TOTO
Si Maria, ma carmati!... puru eu sugnu affezionatu a tia; tu e Linuccia, a pparti a mamma, siti lunichi cosi belli chi ndeppi nta vita. Forzi sugnu nnamuratu i tia, non sacciu, ma certu ca ti vogghiu beni. Ti guardu sempri mentri fai i mangiari, quandu cusi, quandu fai i cosi da casa, i cchi semplici e banali, ma, pe mmia, i cchi randi chi ponnu esistiri.
MARIA
Tot, eu ti vogghiu beni, ma comu nu frati, nu frati, capisci?, no comu nu maritu!
TOTO
Ma... a mmia no mmi mporta! Ntantu nuju poti sparrari si stamu nta stessa casa, na vota chi simu maritu e mugghieri: Maria, voi u ti mariti cu mmia?
MARIA
Tot, no scherzari; u matrimognu esti na cosa seria, e poi a genti chi poterria diri?
TOTO
A genti? Si tu stessa dicisti ca non ti mporta da genti! Penzaci Maria: forzi lunica soluzioni pe nnui, sinn u roganu du mundu ndi cancella!
MARIA
E va bono ca ci penzu, ma mo, voi u ti fazzu ncorcosa i mangiari? Sugnu stanca, e volerria u vaju u mi curcu.
Suonano; cummari Lisa.
CUMMARI LISA (entra)
permessu?
MARIA
O solitu: doppu chi trasistivu?
CUMMARI LISA
Menu mali ca non vi mentistivu ancora a tavula.
TOTO
Sinno ti facevi russa!
CUMMARI LISA
Tot, eu vinni pe cchija custioni chi parrammi oji.
Guarda Maria, facendo capire che di troppo; lei non siallontana e alloracon forza.
Esti na cosa persunali!
Maria fa per andare.
TOTO
Adduvi jati? Fermativi, tantu na firma ndaju u mentu, ca poi Lisa si nda vaji.
MARIA
Firma,... chi firma?
TOTO
Pa casa sutta allortu.
CUMMARI LISA
Ma ija chi ndhavi u pigghia? Chisti ennu cosi i famigghia!
MARIA
Giustu eu chi ndhaju u pigghiu? Ma... chi ffirma ndaverria u menti?
CUMMARI LISA
Stacia u viju ca non mentia beccu ija!
TOTO
Ca siccomu a casa sutta allortu esti ancora a mia, voli a
firma pemmu u si faci carti.
CUMMARI LISA
Tot, ma chisti ennu cosi i famigghia!
MARIA
Apposta ca ennu cosi i famigghia: vui ancora no sapiti, ma eu e Tot ndi maritamu nta simana chi trasi.
CUMMARI LISA
Vi maritati? E vostru frati u sapi?
TOTO
Veramenti, no sapia mancu eu, ma pe qquantu riguarda fratisa, criju ca ndhavi cui u nci u dici.
MARIA
No sapivi Tot, e mmo u sai! E poi, chi ncintra fratima?
CUMMARI LISA
Ncintra, ncintra; i ncorchi manera ncintra. Allura, Tot, firma cca.
MARIA
Tot, non firmari a nnuja parti!
TOTO
Ed eu non firmu, Mar.
CUMMARI LISA
E mmo chi: ti fai cumandari i dija?
TOTO
E si non mi cumanda ija, allura cui? la mia fidanzata, quasi sposa: non e veru Maria?
MARIA
Certu ch veru, e mmo tacchijamu pa casa, a casa vostra, no nta cchija di lattri, ca domani mandu i guardia u risolvimu a custioni da casa e ddi lortu.
CUMMARI LISA
Ah mu ti veni chi diavulu! Nci u dicia eu a Franciscu ca non siti cocivuli!
MARIA
Sai chi tti dicu? Dinci a cchiju Giuda i Franciscu, a nomi
meu, u vaji u si lava a vucca cu lissia, e carda! Anzi: gugghienti!!. E mmo tacchijamu!
CUMMARI LISA ( Esce imprecando)
Disgrazia mia, ca comu riparu mo ca perdivi caggia e cardiju? Quandu vaju a casa maritima mi sala; non sulu, ca cui nci u dici a Franciscu? Adduvi i pigghiu i sordi mu nci tornu?
TOTO
Veramenti ca ndi maritamu?
MARIA
Pecch, non voi cchi?
TOTO
Certu ca vogghiu!
MARIA
Allura domani vaju u parru cu previti.
TOTO (correggendola)
Jamu... u parramu cu previti!
MARIA
Ndai ragiuni Tot: jamu u parramu cu previti! Ndaju u mabbit, ma dammi tempu, ca eu fuvi sempi sula.
TOTO
Ma mo non s cchi sula: mo ndhavi a mmia.
MARIA
Si To, mo ndhavi a ttia.
TOTO
Statti tranquilla, eu non ti dugnu picci, ca eu ti vogghiu troppu beni, ma forzi mai abbastanza pe quantu tammeriti.
Buio. La scena si riapre con la sedia a rotelle sotto la finestra; un fascio di luce bianca, concentrata, la illumina dallalto. Il resto della scena quasi buia. Parte musica di fondo.
VOCE FUORI CAMPO
Si sposarono. I due sembravano davvero felici; vivevano in simbiosi. Lei lo faceva partecipe di tutto, anche delle cose pi banali, come fare la spesa; andavano sempre insieme, lei a spingere la sedia a rotelle e lui, buffamente, teneva in mano le pesanti buste della spesa. Era come se volesse partecipare al peso della vita, perch voleva anche lui sudare, fare fatica, cos come faceva la sua sposa. Era bello vederli insieme, perch erano il ritratto della felicit. In tutta la loro storia, Maria non pronunci mai la parola amore; era come se non le appartenesse. La vita matrimoniale fu normalissima, forse come tante altre, in meglio o in peggio.
Dopo 7 anni, un giorno di febbraio, Tot si spense. La sua malattia non gli diede scampo. Mor col sorriso sulle sue labbra un po esangui. Lultimo alito di vita egli volle riservarlo proprio a lei, alla sua Maria. Prima di morire non si dimentic di Linuccia a cui lasci in eredit la contesa casa vicino allorto, come segno di riconoscenza per avergli regalato la freschezza della sua fanciullezza e dato, spesso, il sorriso.
Ad ottobre dello scorso anno, in uno dei miei viaggi di Radici, incontrai la protagonista di questa storia, Maria.
Ci che mi ha di pi colpito che, passati sette mesi dalla morte di Tot, ella mi disse che lamava davvero e di avvertire ancora la sua presenza, il suo calore, il profumo della sua pelle. S, lo amo, e lui lo ha capito prima di me; ma non voglio parlare al passato, perch lui, Tot, qu con me, parte del mio presente, tutto il mio presente, la mia stessa vita. Vivo attraverso lui e so che quando cadr questa pietosa, ma dolce illusione, io non ci sar pi.
PS : Mentre andavo via, gli chiesi di salutarmi anche Tot; mi rispose con il pi bel sorriso che io avessi mai visto.
FINE
Marzo 2013 Pino Carella
- Questo copione è stato visto: